Doğala köyü - Derinkuyu

Ertaş dağının Güney eteğinde kurulmuştur. Engebeli ve taşlık bir yapıya sahiptir. Zamanında ormanlık olması,kaynak suyunun bulunması ve Aksaray dan gelip Yeşilhisar-Kayseri istikametine giden kervan yolunun buradan geçmesi yerleşim yeri olarak seçilmesinde etkili olmuştur. Bu yol üzerinde bulunan Ağzıkarahan, Doğan han Çakıllı Köyündeki Selçuklu Kervansarayı bu kervan yolu üzerinde kurulmuş kervansaraylardan bazılarıdır. Volkanik bir yapıya sahip olan Köyün arazileri her yıl temizlenmesine rağmen hala taşlarla kaplıdır. Köyün güneyinde yer alan arazi yetersiz ve verimsizdir. Su olmadığından susuz tarım yapılmaktadır. Yeni yeni kuyuların açılması arızilerin bir kısmının sulanmasını sağlamıştır. Ertaş dağının arkasında yayla olup burası otlak olarak kullanılmaktadır.

Doğala Menü

Doğala tarihi
Doğala Şepe Şenlikleri
Doğala uydu görüntüsü
Doğala resimleri

Köyün Tarihçesi :
Köyün İbiş oğulları,Avşarlar,Paşalar,Kaymaklar diye anılan ve değişik yerlerden gelip yerleşen sülaleler tarafından Selçuklular devrinde kurulduğu söylenmektedir.300-400 yıllık bir tarihi olduğu söylenmektedir. Ancak Selçuklulardan önce yerleşim yeri olarak kullanılmıştır.

Tıraz denilen yerde ağzı büyük taşla kapatılabilen 3-6 kattan oluşan ve halen sağlam bulunan ancak alt katlarını su doldurduğu için inilemeyen yer altı şehri burada çok eskiden de insanların yaşadığını göstermektedir. Şimdiki ahalisi Kervansaray yapıldıktan sonra yerleşmiştir.

Nüfusu :
Köyün nüfusu 1300 civarındadır.Nufus İstanbul’a göç nedeniyle sürekli azalmaktadır. Örneğin1985 nüfus sayımına göre 1700 civarında olan nüfus bugün 1100 lere kadar düşmüştür.Nufusun 5/3'i kadın 5/2'si erkektir. Köy aşağı ve yukarı olarak iki mahalleden oluşmaktadır. Köyde yaklaşık olarak 190 hane vardır. Bundan 10-15 yıl önce 240 olan öğrenci sayısı sürekli azalarak 120 lere kadar inmiştir. Bugün ise köyde 180, İstanbul’da 300 haneden fazla Doğalalı yaşamaktadır. Bu durum göçün hangiBoyutlarda olduğunu göstermektedir.

Ulaşım :
Ulaşım durumu iyi sayılır. İlçeye olan uzaklık 15 km.dir. Köyü ilçeye bağlayan yol asfalttır.    Derinkuyu - Doğala Köyü arsında çalışan 3-4 tane münübüs vardır. Çevre köylerle de ulaşım vardır.

Konut ve Isınma :
Köydeki evlerin hemen hemen hepsi plansız ve sağlıksızdır. Evler bir oda ve küçük bir girişten meydana gelmektedir. Bütün aile bir arada yaşamlarını sürdürmektedir.
ısınma için öncelikle çevre imkanlardan faydalanılır. Ayçiçeği kökü,çalı,meyve ağaçları kökü,dalı ve kütüklerinden faydalanılır. Ayrıca odun kömürü yakılmaktadır,Kerpiç ve samanda yakılır.

Tarihi Eserleri :
Selçuklu Kervansarayı,Selçuklular döneminde Doğan Han tarafından yaptırıldığı söylenen bu kervan saray,diğer kervan saraylara olacak bir saldırıya karşı Doğala Kalesi ile karşı koyma amacı ile yapılmıştır. Kemer bir yapıdır. Bugün ise geçmiş günümüzde okul yapımı için taşları sökülmüş harabe haline gelmiştir.
Han iki bölümden ibarettir. Bir bölümü kapalı günümüzün oteller görevini görmekte imiş. İkinci kısmı üstü açık havlu halinde hayvanlar ve kervan yüklerinin korunduğu yer ve hayvanlar için ahır görevini görmektedir. Şekli dirtdörtgen halinde giriş kapısı doğudadır.
Yapılı Kale :
Köyün kuzeyinde yüksek bir tepe üzerinde kurulmuş,amacı köyün değişik yerlerindeki yerleşim yerlerini ve Kervansarayı koruyup kollamak asayişi sağlamak amacıyla yapılmış ve bügün tamamen yıkılmış durumdadır. Gerçek adı Doğala Kalesidir. Yine ertaş dağında bulunan büyük kuyu mevkisinde büyük bir yerleşim alanı olarak kullanılmış ve Romalılar döneminden kalma Ertaşın ağası olarak bilinen şahsın heykeli bulunmaktadır. Bu heykel halen Kayseri Müzesinde kafası kırılmış vaziyette bulunmaktadır.

Tıraz Yer Altı Şehri :
Köyümüzün kuzeyindedir. Dağın eteğinde oyularak inşa edilmiş,söylentilere göre7-8 kattır. Derinkuyu,Kaymaklı ve Özlüce yer altı şehirlerine benzemektedir. Hatta bu adı geçen   yeraltı şehirlerine bağlantısı olduğu söylenmektedir. 4'inci kattan sonrası suyla doludur. Ahırı, kilisesi ve barınma odaları, kileri bulunmaktadır.
Duvarlardaki resimler ve şekiller insanlar tarafından tahrip edilmiştir. Köyün Tuzla denilen mevkisindederin kuyular bulunduğu ve bu kuyulara inilememiştir. Yine söylentilere göre bu kuyuların hava bacasıolduğu tabanında büyük bir yerleşim alanı olduğu söylenmektedir.

Yeraltı ve Yerüstü Zenginliği :
Köyde bilinen yer altı zenginliği yoktur. Bol miktarda kaya ve taşçeşitleri bulunmaktadır. Yeni yeni su kuyuları açılmaktadır. Bu sayede içme suyu ve tarlaların sulanmasına başlanmıştır.
Belli başlı tepeler :

Ertaş dağı, Kabak tepe, Kuru göl tepesi, Deve düşüren tepesi Topaç gediği tepesi, Boynuz kale tepesi, Yapılı kale tepesi, Baba Yusuf tepesi.

Belli başlı mıntıkalar :
Kızılyazı, Kınık, Assatan, Asardere, Bayamça, Yüzüktaşı, Tuzla, Yıldız KalesiÇakıllık, Bozketir, Karaketir, Cennet, Alıçlı, Yarıkgöl, Porsuk, Büyükgöl, Derinkuyu ve Hörçtür.

Kefek kaya, Çakmak taşı, cingitaş, Sarı Taş ve volkan aynası gibi taş çeşitleri vardır .
Köyümüzün ilk yerleşilen yeri bugün çakmak olarak bildiğimiz mevkide başlamıştır. İlk çeşme çakmağın önünde imar edilmiş,bugün banyo olarak değerlendirdiğimiz ,dünün hamamı eski deyimle, Yunak'ı ile birlikte toplu temizlik yapılan yer anlamındadır.    Suyu bugünkü yukarı çeşmenin suyu ile beslenmiştir. Birçok defa tadilattan sonra bugün yine bizlere nimetini sunmaktadır.    Buna paralel olarak aşağı çeşme ana kaynağı kuyu deresi olarak bildiğimiz mevkiden bugünkü yerinekünk borularla taşınmış her ikiside çok tadilatlar görerek günümüze kadar ulaşmıştır.